Büyükşehir sakinlerinin önemli bir kısmı sabahları yorgun kalkıp akşamın gelmesini iple çekiyor. Fakat ne geçen günler ne de uyudukları uyku dertlerine çare oluyor ve günler verimsiz, isteksiz ve mutsuz geçip gidiyor. Her an hastaymış ya da hasta olacakmış gibi hissetmek çoğu insanın yaşam motivasyonunu da alıp götürüyor. Tabii bu sıraladıklarımı Ankara-İstanbul'la sınırlı sanmayın, sıklığı azalmakla birlikte tüm bölgelerde böyle insanlara rastlamak mümkün. Sebeplerine gelince, hastalıklardan yaşam stili hatalarına birçok ayrıntıya dikkat etmek gerekiyor. İşte başlıca nedenler ve çözümü için yapılabilecekler:

VÜCUDUN YAKITININ BİTMESİ
Çok az yemek, bitkinliğe neden olur ama beslenmede yanlış yiyeceklerin seçilmesi de yorgunluk sebebidir. Dengeli bir beslenme kan şekerini normal sınırlar içerisinde tutarak, yemek sonrası kan şekerinin düşmesine bağlı gelişen uyku halinin ortaya çıkmasını engeller.

Nasıl düzeltilir?
Kahvaltıyı hiç ihmal etmeyin ve her öğünde protein ve kompleks karbonhidrat almaya özen gösterin. Basit karbonhidratlar ve şekerli gıdalar yemekten birkaç saat sonra kan şekerini düşürür. Örneğin kahvaltıda yumurtanın yanında tam buğday ekmeğini tercih edin. Öğün aralarında küçük atıştırmalar enerjinizi korumanıza yardımcı olacaktır.

UYKU APNESİ
Bazıları yeterli süre uyuduklarını sanır ama uyku apnesi bütün uykuyu silip götürmüştür bile. Uyku apnesi basitçe uyku sırasında solunumun durması ve nefessiz kalan insanın tekrar soluk almak için uyanması demektir. Gece boyunca tekrarlayan apne nöbetleri, uykunun düzenini ve kalitesini bozar; sabah yorgun kalkmanın önemli sebeplerinden biridir.

Nasıl düzeltilir?
Kilo vermek, sigarayı bırakmak tedavide çok önemlidir. Doktorun önereceği CPAP cihazı gece boyunca takıldığında solunum yollarını açık tutarak rahat bir uyku sağlar.

KANSIZLIK
Kansızlık, kadınlardaki yorgunluk ve bitkinliğin başlıca sebebidir. Adet kanamaları demir eksikliğine bağlı anemilere sebep olabilir. Alyuvarların görevi vücudumuzdaki dokulara oksijen taşımaktır. Aşırı kanamalar sonucu eksildiklerinde bu görevi yerine getiremezler.

Nasıl düzeltilir?
Demir eksikliği anemisinde demirden zengin kırmızı et, ciğer, baklagiller gibi gıdalar tüketmek ve demir destek tabletleri almak belirtilerin düzelmesine yardımcı olacaktır. Fakat daha önemlisi, düzensiz adet kanamaları ya da basur gibi nedenleri ortadan kaldırmaktır.

HİPOTİROİDİ
Tiroit boyunda yer alan küçük bir salgı bezidir. Metabolizma hızını ve vücudun yakıtı nasıl enerjiye çevireceğini kontrol eder. Eğer bu bez az çalışırsa (hipotiroidi) metabolizma yavaşlar, insan kendini bitkin hisseder ve şişmanlar.

Nasıl düzeltilir?
Kan testleri tiroit bezinin az çalıştığını gösterirse, sentetik tiroit hormonlarının ilaç olarak kullanılması durumu düzeltir.

GİZLİ İYE
Daha önce İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE) geçirdiyseniz, sık idrara gitme isteğini ve yanma hissini biliyorsunuzdur. Fakat enfeksiyon her zaman kendini böyle açık belirtilerle ortaya koymaz. Bazı durumlarda yorgunluk tek belirtidir. Basit bir idrar testi hastalığı hemen ortaya çıkarır.

Nasıl düzeltilir?
Hastalığın tedavisi antibiyotiklerdir ve yorgunluk bir hafta içinde kaybolur.

ŞEKER HASTALIĞI
Şeker hastalarında kan şekeri hücrelerin içine girip enerjiye dönüşeceğine, damar içinde kalıp kan şekeri seviyesinin yükselmesine sebep olur. Sonuç olarak yeterince yemesine rağmen vücut enerjiyi kullanamadığından insan yorgun düşer. Eğer inatçı ve bir nedene bağlanamayan yorgunluğunuz varsa doktorunuzdan kan şekerinize bakmasını isteyin.

Nasıl düzeltilir?
Şeker hastalığının tedavisi yaşam stili değiştirmekten başlayıp, insülin kullanmaya kadar uzanan geniş bir yelpazede yer alır. Seçilecek yol bu işin uzmanı hekimlerce düzenlenir.

KALP HASTALIĞI
Evi temizlemek, alışverişe gitmek gibi daha önce kolay olan işler artık zorsa ve sizi yoruyorsa, kalbiniz yükü kaldıramıyor demek olabilir. Konuyu doktorunuzla konuşun. Nasıl düzeltilir? Yaşam düzeni değişiklikleri, ilaçlar ve diğer tedavi yöntemleri kalbinizi destekleyip, enerjinizi tekrar kazandırabilir.

UYKU DÜZENİ BOZUKLUĞU
Gece çalışıp gündüz uyumak zorunda olmak beden saatinizi yanıltabilir. Uyanık olmanız gerektiğinde yorgun hissedebilir ve gündüzleri uyumakta zorluk çekebilirsiniz. Kıtalararası uzun uçak yolculukları da kısa süreli benzer belirtilere yol açabilir. Nasıl düzeltilir? Dinlenme zamanında ışığa maruz kalmayı azaltmak gerekir. Uyunan yer karanlık, sessiz ve serin olmalıdır. Uyku bantlarının faydası çoktur. Hâlâ zorluk çekiliyorsa, doktor tavsiyesiyle ilaç kullanılabilir.

SUSUZ KALMA
Yorgunluğunuz susuz kalmaya bağlı olabilir. Masa başında çalışsanız bile vücudunuzun düzgün çalışması ve kendini soğutması için suya ihtiyacı vardır. Susadıysanız zaten susuz kalmışsınız demektir. Nasıl düzeltilir? Gün boyu, açık renkli idrar yapacak kadar su içmeye devam edin. Fiziksel egzersiz yapmadan en az bir saat önce iki bardak ve bittikten sonra da iki bardak su içmek, aktivite sırasında da arada sırada birkaç yudum almak doğrudur.

KRONİK YORGUNLUK SENDROMU
Eğer yorgunluğunuz altı aydan uzun süredir varsa ve günlük işlerinizi engelleyecek kadar ciddi ise Kronik Yorgunluk Sendromu olasılığı söz konusudur. Değişik belirtilerle kendini ortaya koyabilir fakat en önemli belirtisi inatçı ve açıklanamayan yorgunluk-bitkinliktir. Nasıl düzeltilir? Tanı, diğer sebeplerin ekarte edilmesiyle konur. Hızlı bir tedavi yolu olmamakla birlikte günlük aktiviteleri programlamak ve hafif egzersize yönelmek iyi bir başlangıçtır.

ORTA ŞİDDETLİ YORGUNLUKLAR
Eğer hiçbir tıbbi nedene bağlanamayan orta şiddette yorgunluğunuz varsa çözüm spor olabilir. Yapılan bilimsel gözlemler sağlıklı ama halsiz yetişkinlerin egzersizden çok fayda sağladığını gösteriyor. Bir çalışmada haftada üç kez 20 dakika orta hızda bisiklet süren deneklerin, enerji seviyelerindeki artış açıkça görülmektedir.

DEPRESYON
Depresyonun psikolojik bir hastalık sanabilirsiniz ama birçok fiziksel belirtinin de ortaya çıkmasına neden olabilir. Yorgunluk, baş ağrısı ve yeme bozuklukları en sık rastlananlardır. Eğer birkaç haftadır yorgun ve çökmüş hissediyorsanız, doktora başvurun. Nasıl düzeltilir? Depresyon ilaç ve/veya konuşma tedavisine iyi cevap verir.

AZ UYUMAK
Bu sebebi herkes bilir ama sabahları yorgun kalkıp güne öyle devam ediyorsanız, ilk gözden geçirilmesi gereken de budur. Her yetişkin günde yedi-sekiz saat uyumalıdır. Nasıl düzeltilir? Önceliği uykuya verin ve ne zaman yatağa gireceğiniz bir programa bağlı olsun. Yatak odanızdan TV'yi, bilgisayarı ve cep telefonunu çıkarın. Uyku bozukluğunuz olduğunu düşünüyorsanız doktora başvurun.

AŞIRI KAFEİN ALMA
Makul dozlarda kafein alınması, uyanıklığı ve dikkati artırır. Fakat kahve ve çayın aşırı tüketilmesi kalp hızını yükseltip, kan basıncını artırarak tedirginlik hissine sebep olur. Yapılan araştırmalar aşırı kafeinin bazı kimselerde yorgunluğa neden olduğunu göstermiştir. Nasıl düzeltilir? Yavaş yavaş kahve, çay, çikolata, kolalı içecekler ve kafein içeren ilaçların alımını azaltıp, makul seviyelere çekmek gerekir. Eğer kafein birden kesilirse o da yorgunluk belirtilerine yol açar.

DR. EREN EROĞLU