Çocuğunuz gözlerini yumduğu anda gece lambalarını kapatın. Karanlıkta uyuyan çocuklar çok daha sağlıklı büyüyor. Ayrıca, karanlıkta uyumak herkesi kanserden koruyor... Nöroloji Uzmanı Dr. Melih Vural uyuyan çocuklar için en güzel rüya formüllerini verdi ve ekledi: Sağlıklı uyku, minik bedenlerin hayat başarısını da etkiler...

Çocuklar uyuyarak büyüyor ama onların da pek çok uyku sorunu oluyor. BSK Lara Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Melih Vural çocukların sağlıklı uyumasıyla ilgili soruları yanıtladı:

Gece lambası açık olmadan uyumak istemeyen çocuklara bu konuda izin verilmeli mi?
Yatak odasının sessiz, uyumaya uygun sıcaklıkta ve karanlık olması tercih nedenidir. Büyüme hormonları karanlıkta çalışır. Ayrıca karanlıkta uyuyan çocukların daha az kanser riski yaşadıkları, araştırmalarla kanıtlandı. Ancak çok gerekli durumlarda az ışık veren bir gece lambası kullanılabilir. Çocuğunuz uyuduktan sonra gece lambasını kapatın.

KARANLIK YARARLIDIR
Gece yatarken açık bırakılan ışığın vücut üzerine etkisi var mıdır?
Gece ışık almanın uyku düzeni ve genel sağlık üzerine olumsuz etkileri konusunda birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalara göre gece uyuma saatlerinde ışığa maruz kalmak; gece salgılanan ve antioksidan, bağışıklık sistemini düzenleyici ve kan yapıcı özellikleri olan melatonin hormonunun salgılanmasının azalmasına, sirkadyen ritim bozukluklarına yol açmaktadır. Özellikle gece vardiyası çalışanları bu konuda daha büyük risk almaktadırlar. Hem sirkadyen ritim bozulması hem de melatonin salgısının azalması; kadınlarda göğüs kanseri, adet düzensizlikleri, hamile kalmak ile ilgili sorunlara neden olabilir. Erkeklerde ise prostat kanserine yatkınlığı arttırır. Doğuştan kör olan kimselerde bu kanserlerin daha az görülmesi de, ışığa uygunsuz zamanlarda uzun süre maruz kalmanın; sağlık üzerindeki olumsuz etkilerinin doğruluğunu desteklemektedir.

SINAV İÇİN DÜZENLİ UYKU
Stres nedeniyle sınav öncesi uyuyamayan çocuklara ne önerirsiniz?
Her türlü stres faktörü, özellikle uykuya dalmayı güçleştirir. Bu durumla baş etmek için psikolojik yardımın yanı sıra doktor kontrolünde çocuk için bile bazı ilaçlardan yararlanılabilir. Ancak yatmadan önce çok yemek yemekten kaçınıp, rahatlatıcı bir bitki çayı ya da süt içerek uykusunu düzenlemeye çalışırsa bu formül ona hayat boyu çok daha yardımcı olur.

Üniversite sınavına hazırlanan çocukların gece yarılarına kadar çalışmalarını önerir misiniz?
Uyku süreleri kısalır. Yetersiz uyku süresi bu kez gündüz öğrenme performansını, algılamayı, okul başarısını düşürür. Bu kısır döngü, sınav tarihine kadar böylece sürebilir. Oysa sınav öncesi dönemlerde akılcı bir yaklaşımla ders çalışmak, düzenli uyumak performansı artırır. Ders konularının algılanmasını kolaylaştırır ve zaman kazandırır. Bu nedenle, en yüksek verimlilik tüm yıl boyunca uyku hijyen kurallarına uyan, düzenli ders çalışan öğrencilerde görülür. Ders başarısı, algılama yeteneği düşük çocukların başka bir uyku bozukluğu hastalığı yoksa; uyku hijyeni açısından bilgilendirilmesi iyi olur.

TATİLDE GEÇ KALKILMAZ
Yaz tatilinde çocuklarımın istedikleri zaman yatıp kalkmalarına izin vermeli mi?
Sağlıklı uyku için bazı kurallar vardır. Bu kuralların toplamına 'uyku hijyeni' adını veriyoruz. Uyku hijyeni; sabah kalkış saatini sabit tutmak, akşam saatlerinde çay, kahve, kola ve çikolata gibi kafein içeren yiyecekleri tüketmemek ile sağlanır. Akşam yemeğini hafif yemek, uyuyamadığımızda yatağı terk etmek, yatak odası dışında koltuk ya da kanepede uyumamak; uyku hijyeni kuralları arasında yer alır. Bu kurallar tatilde de geçerlidir. 'Nasıl olsa tatil, çocukları çok sıkmamak gerekli' anlayışı, onların düzenli alışkanlıklarını kaybetmesine neden olabilir. Ders yılı başlayınca birden adapte olamayabilirler. Bu da okul başarısına ciddi şekilde yansır. O nedenle yatma ve kalkma saatleri konusunda yaz tatilinde de dikkatli davranılmasını öneririm.

AZ UYUYAN ÇOCUK ANNE YATAĞI İSTER
Çocukların anne babalarının yatağına gelmesi doğal mıdır?
Yatak paylaşımı, oldukça sık rastlanan bir sorundur. Yapılan çalışmalar ebeveynleri ile yatak paylaşan çocuklarda uyku süresinin daha kısa olduğunu saptamıştır. Gece daha çok sayıda uyandıkları ve uyandıktan sonra yardımsız olarak yeniden uykuya dalmakta zorlandıkları da bilinmektedir. Bu tür durumlar bilişsel-davranışçı tedaviler uygulanarak tedavi edilir. Bu durum sık sık yaşanmaya başladıysa 'geçer' diye bakmamak gerekir. Gece yanınıza geldiğinde onu kendi yatağına götürün. Birlikte uyumak yerine o uyuyana kadar başında bekleyin. Böylece yeniden bir alışkanlık kazanmasına imkan verin. Sa bırlı olmak önemlidir.

HANGİ YAŞTA NE KADAR UYUMASI GEREK?
Yenidoğan (1-2 aylık): 10.5-18 saat
Bebek (3-11 aylık): 10-14 saat
Çocuk (1-3 yaş): 12- 14 saat
Okul öncesi (3-5 yaş): 11-13 saat
Okul çağı (5-12 yaş): 10-11 saat
Ergenlik dönemi (12-18 yaş): 8.5- 9.5 saat
Yetişkin (18 yaş sonrası): 7.5-8.5 saat

GÜNDÜZ UYKUSU DA YAŞA GÖRE DEĞİŞİYOR
1-4 AY: Bebeklerde en uzun uyku süresi, ortalama 6 saattir ve her gün 14-15 saat arasında uyurlar. Uzun süreli uykularını gece uyumaya başlarlar.
4-12 AY: 14-15 saat kadar uyurlar. Çoğunlukla saat 09.00 civarında bir; 12.00-14:00 arası bir veya iki saat uyuma eğilimindedirler.
1-3 YAŞ: Günde ortalama 12-14 saat kadar uyur ve en fazla bir kez gündüz uykusu uyumaya başlarlar.
2-3 YAŞ: Günde bir kez 1-3.5 saat gündüz uykusu uyur. Genellikle akşam 19.00- 21.00 arası yatıp, 06.00- 08.00'de uyanırlar.
3-6 YAŞ: Günde ortalama 10-12 saat uyurlar. Genellikle akşam 19.00-21.00 arasında yatar, 06.00-08.00 saatleri arasında uyanırlar. Gündüz uykuları giderek kısalır ve beş yaşındaki pek çok çocuk gündüz uyumaz.

BEŞ YAŞINA KADAR SİESTA YAPMASI ŞART
Çocuklar tatile gittikleri zaman öğlen uykusuna yatırılmalı mı?
Genel olarak çocukların 5 yaşına kadar gündüz uyumaya ihtiyaçları vardır. Dolayısıyla tatilde ya da evde, çocukların bu ihtiyacı uygun bir biçimde karşılanmalıdır. Yeni doğanların biyolojik saati henüz oluşmadığı için uykuları gece-gündüz çevriminden bağımsızdır. Ancak çocuklarınıza bu alışkanlığı kazandırmak için zorlamak yerine onun bu uykudan zevk almasını sağlayabilirsiniz. Öğlenleri masal okuyarak uyutmak yararlı olabilir.

Hafta sonunda "Yatağına git" diye zorlamak doğru değil mi?
Uyku; yaşamın devamı için şarttır. Uyumanın da bazı kuralları vardır ve bu kurallar hafta sonu, tatil vb. nedenlerle değiştirilmemelidir. Bu nedenle gerekirse çocuğun hafta sonunda da her zamanki yatış saatinde yatması sağlanmalıdır.

ÇOCUKTAN KORKMA SAYIKLAYAN
Çocukların uykusunda sayıklamaları, şayet altta yatan ve tedavi edilmesi gereken başka bir uyku hastalığı yoksa, tedavi gerektirmez. Yaşın ilerlemesi ile kendiliğinden ortadan kalkabilir. Sayıklama; karşılıklı konuşma, ağlama ya da gülme şeklinde olabilir. Genellikle ertesi sabah hatırlanmaz. Stres, ateş, uyku terörü ve uykuda solunum bozuklukları sayıklamayı tetikler. Endişeye gerek yoktur.

BİTTİ